املش تمدنی در مه و کوهستان

املش، با تلفیقی از کوهستان و جلگه جایی میان جنگل‌های باطراوت و کوه‌های سر به فلک کشیده‌ به عطر چای آکنده است و آب‌ و هوای معتدلش جان می‌دهد برای نفس کشیدن؛ همجواری املش با دریای خزر در شمال و رشته‌ کوه‌های البرز در جنوب، موجب شده تا این شهر از آب و هوایی معتدل و مرطوب بهره‌مند شود و وجود کوهستان در مجاورت املش، موجب ایجاد یک اقلیم متنوع شده و تلفیقی از آب و هوای معتدل و نیمه‌کوهستانی را در این منطقه پدید آورده است؛ به همین دلیل هوای پاک و تمیز، از ویژگی‌های بارز املش است و این شهر را به یکی از مقاصد محبوب گردشگران و دوستداران طبیعت تبدیل کرده است.

ییلاق هلودشت

اگر ۳۰ کیلومتر به سمت جنوب غرب املش بروید با بهشتی به نام هلودشت روبه‌رو خواهید شد؛ جایی بسیار خوش‌آب‌وهوا که به داشتن جنگل‌های بکر و دست‌نخورده مشهور است؛ از ارتفاعات ییلاق هلودشت می‌توانید رودسر، لنگرود و حتی لاهیجان را ببینید و بر بلندای گیلان بایستید.

ییلاق خصیل دشت

خصیب دشت یا خصیل دشت یکی دیگر از ییلاقات بکر املش است که جنگل و مراتع سرسبزش شما را به وجد می‌آورد؛ برای یافتن این سرزمین زیبا و سرسبز کافی است به سمت لات لیل بروید تا ۷ کیلومتر بعد چشمتان به جمال ییلاق خصیل دشت بیفتد؛ تا دلتان بخواهد اقامتگاه و خانه‌های روستایی در این ییلاق وجود دارد تا شما هم طعم بودن در روستایی بکر و سرسبز را بچشید.

پارک گلستان املش

پارک‌های گیلان بی‌تردید بسیار سبزتر از پارک‌های معمولی در دیگر شهرهاست و در املش به‌ واسطه نزدیکی به کوه و دریا این خرمی دو چندان شده است؛ پارک گلستان املش نیز از این قاعده مستثنی نیست و درختان سر به فلک کشیده‌اش شما را به پیک‌نیکی تمام‌عیار دعوت می‌کنند؛ گذر رودخانه شلمان‌رود از کنار این پارک هم جلوه‌ای وصف‌ناپذیر به طبیعت این پارک جنگلی بخشیده است.

آبشار سیاه تاش

آبشار سیاه تاش یکی از زیباترین آبشارهای املش است که از دل کوه‌های سرسبز سرازیر می‌شود؛ این آبشار با ارتفاع ۵۰ متر و آب خروشان، منظره‌ای دیدنی را خلق کرده است؛ همچنین تالاب زربیجار یکی از مهم‌ترین تالاب‌های استان گیلان است که در املش واقع شده است که این تالاب با تنوع زیستی بالا و وجود پرندگان مهاجر، مکانی مناسب برای پرنده‌نگری و مطالعه بر روی طبیعت است.

اماکن تاریخی املش

بناها و آثار تاریخی املش حکایت از گذشته‌ای پرافتخار و تمدنی غنی دارند به طوری که علاوه بر کاوش‌هایی که در شهر املش نشان از تمدنی کهن دارد، در کاوشی که در روستای قدیمی و کهن “بویه” دهستان سومام این شهرستان انجام شده، قبرستان‌های مربوط به نیمه دوم هزاره قبل از میلاد کشف شده است؛ ضمن اینکه در این روستا خانه سنگی وجود دارد که به گفته ساکنان آن این خانه حدود ۷۰۰ سال قدمت دارد.

قلعه شاه‌نشین گورج، یکی از قدیمی‌ترین قلعه‌های منطقه مربوط به دوران قبل از اسلام است که در ارتفاعات اطراف املش قرار دارد؛ آثار به جا مانده از این قلعه، مانند دیوارهای سنگی و برج‌های نگهبانی، نشان از قدرت و شکوه آن در گذشته دارد.

شاه نشین گورج در روستای گورج در نزدیکی شهر املش قرار دارد؛ قلعه‌ای باستانی که طبق نظر مورخان قدمت آن به دوران اسماعیلیان بازمی‌گردد؛ امروزه مردم محلی به این قلعه شاه‌نشین گورج هم می‌گویند؛ این قلعه بنایی دوطبقه است که طبقه اول آن ساختمانی هشت ضلعی بوده و طبقه دوم اتاقی گنبدی شکل است؛ کنار قلعه شاه نشین رودخانه‌ای به نام چاکرود وجود دارد که زیبایی منطقه را دوچندان می‌کند.

قلعه شاه‌نشین گورج با قدمتی که به دوره پس از اسلام بازمی‌گردد، در دو کیلومتری شمال روستای گورج از توابع شهرستان املش قرار دارد. با قرارگیری در ارتفاع ۱۶۰۰ متری بین روستای گورج و رودخانه چاکرود، این قلعه یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری املش به شمار می‌آید.

مردم منطقه این بنا را با نام‌های گورجی قلاکوتی، قلعه‌گردان، شاه‌نشین قلعه و قلعه اسماعیلیان نیز می‌شناسند؛ در شمال غرب قلعه گورج، بقایایی از یک دیوار استحفاظی بزرگ با ۲۵ متر طول و هشت متر ارتفاع، دیده می‌شود که مصالح استفاده‌ شده در ساخت آن تخته‌سنگ‌های طبیعی، گل و آهک بوده‌اند؛ مسیر دسترسی به قلعه شاه‌نشین از روستای گورج، از یک جاده مالرو و از کنار صخره‌ها و دامنه‌های جنگلی است. برای رسیدن به این قلعه باید حدود یک ساعت از خود روستا پیاده‌روی کنید. این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۱۰۶۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

پل شاه عباسی

این پل یکی از قدیمی‌ترین پل‌های تاریخی گیلان است که در دوران صفویه ساخته شد؛ این پل با معماری آجری و قوس‌های زیبا بر روی یکی از رودخانه‌های منطقه احداث شده است.

این پل در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر املش و ارتفاع ۴۵ متری از سطح آب‌های آزاد جهان بر روی دو رودخانه سیاهرود و زیل بره واقع شده است؛ آب سیاهرود از مغرب و آب زیل بره از شمال غربی روستای بلوردکان جاری است که در زیر این پل به هم می‌پیوندد؛ این پل بر سر یکی از مسیرهای راه شاه عباسی که از املش به قزوین کشیده شده بود قرار گرفته، این راه پر رفت و آمد، املش را به نقاطی همچون کهلستان، لات لیل، گرسک، بلوردکان، هلو دشت، میان لنگه، اسماعیل آباد و در نهایت قزوین متصل می‌نمود.

در فاصله ۱۴۰ متری این پل، بقایای کاروانسرایی دیده می‌شود که به دستور شاه عباس ساخته شده است و ابعاد آن به ۴۰ متر می‌رسد؛ این پل یادگاری به جا مانده از دوران حکومت صفویه در ایران است؛ پل شاه عباسی دارای دو دهنه کوچک و یک دهانه بزرگ بوده که در حال حاضر فقط یک دهانه کوچک از آن باقی مانده و بقیه آن تخریب شده است؛ طول این پل ۵۰ متر و عرض آن پنج متر بوده است.

میل اُمام

میل امام آتشکده دوره ساسانیان یک بنای تاریخی است که در گذشته به عنوان نمادی از قدرت و شکوه حاکمان منطقه مورد استفاده قرار می‌گرفته است؛ این اثر باستانی ساخته شده از سنگ و ساروج بوده و تنها میل باقی مانده از حوادث مختلف در منطقه است.

این اثر تاریخی مربوط به ۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است و در شهرستان املش، بخش کجید، روستای سومه سرا (سیم سره) واقع شده (این روستا روستایی متروکه است که در بالای روستای اُمام و در زیر میل سومه سرا قرار دارد که متروکه شدن این روستا طی سالیان سبب شده است که این میل طی سال‌ها به میل اُمام هم معروف شود؛ این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۷۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در دی ماه ۱۴۰۳، یک بلاگر با هدف جذب دنبال‌کننده در شبکه‌های مجازی، به گمان اینکه این مکان آتشگاه است با بنزین اقدام به آتش زدن این اثر تاریخی نموده است و سپس از این اقدام خود فیلمبرداری کرد. این فرد باعث خسارت‌های زیادی به این اثر تاریخی شده که توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.

سوغات املش

املش، مجموعه‌ای از سوغات خوراکی و صنایع دستی را در خود جای داده است که این سوغات‌ حاصل ذوق و هنر مردمان این دیار و یادگاری ماندگار از سفری خاطره‌انگیز به املش است.

برخی از مهمترین صنایع دستی املش که می‌توان به عنوان سوغاتی تهیه کرد، عبارتند از چادر شب‌بافی املش که با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع، نمادی از زنانگی و زیبایی است؛ این چادر شب‌ها با نخ‌های پنبه‌ای و پشمی بافته شده و اغلب با نقش‌های گل و بوته تزئین می‌شوند.

چادرشب پارچه‌ای رنگارنگ و زیبا است که زنان محلی به دور کمر می‌پیچند؛ از این دست‌بافته‌ها به عنوان روانداز نیز استفاده می‌کنند؛ زنان املشی در روزهای سرد زمستان چادر شب‌هایی را می‌بافند که در بازارهای محلی به عنوان سوغات و صنایع دستی املش به فروش می‌رسد؛ چادرشب‌بافی در روستاهای هلوسرای سفلی از بخش رانکوه و روستای شیشارستان شهر املش بیشتر رواج دارد.

لباس‌های محلی املش با رنگ‌های شاد و طرح‌های سنتی، نشان‌دهنده هویت فرهنگی این منطقه است که یکی دیگر از سوغات محبوب گردشگران بشمار می‌رود؛ ضمن اینکه دست‌بافته‌های پشمی شامل انواع قالیچه، گلیم، جاجیم و پشتی، از دیگر سوغاتی‌های این شهرستان زیبا محسوب می‌شود.

لباس محلی از بهترین سوغاتی و صنایع دستی املش محسوب می‌شود؛ رنگ‌های شاد این لباس‌ها مانند یک رنگین کمان زیبا انرژی‌بخش و برگرفته از طبیعت زیبای گیلان هستند. بخش‌های اصلی لباس محلی گیلان شامل دو سربند یا لچک، کت، دامن، جلیقه، شلوار، شلیته، دامن، جمه و الجاقبا می‌شوند. در برخی مواقع نیز چادر نماز به دور کمر می‌بندند یا از چادرشب برای بستن کمر استفاده می‌کنند. در سفر به این شهر، امکان اجاره لباس محلی املش وجود دارد. می‌توانید عکس‌های بی‌نظیری با این لباس‌ها بگیرید .

لباس‌های محلی املش با رنگ‌های شاد و طرح‌های سنتی، نشان دهنده هویت فرهنگی این منطقه است که یکی دیگر از سوغات محبوب گردشگران بشمار می‌رود، ضمن اینکه دست‌بافته‌های پشمی شامل انواع قالیچه، گلیم، جاجیم و پشتی، از دیگر سوغاتی‌های این شهرستان زیبا محسوب می‌شود

همچنین دست‌بافته‌های پشمی دیگر سوغاتی املش است که این دست بافته‌های پشمی در مناطق ییلاقی املش که هوا سردتر است و دامداری رواج دارد، بیشتر تولید می شود؛ در این مناطق، زنان از پشم دام‌ها بافتنی می‌بافند تا خانواده را از سرمای زمستان مصون بدارند؛ این دست‌بافته‌ها آنقدر زیبا و جذاب هستند که در میان گردشگران محبوبیت بسیاری پیدا کرده‌اند؛ جوراب‌های بافتنی، دستکش، کمربند، شال گردن، خورجین و جلیقه گرم از زیباترین سوغات و صنایع دستی املش محسوب می‌شود که معمولا رنگ‌های شادی دارند و با نقوشی باستانی بافته می‌شوند.

سفالگری در املش نیز سابقه‌ طولانی دارد و سفالگران این شهرستان با استفاده از خاک رس محلی، ظروف سفالی متنوعی مانند کوزه، کاسه، بشقاب و گلدان تولید می‌کنند؛ ضمن اینکه نازک‌کاری و خراطی روی چوب نیز از دیگر هنرهای مردمان این دیار است که هنرمندان املشی با استفاده از چوب‌های جنگلی، آثار چوبی زیبایی مانند ظروف، مجسمه و اشیاء تزئینی خلق می‌کنند؛ همچنین قلمزنی روی فلزات از دیگر صنایع دستی املش است که هنرمندان با استفاده از قلم، طرح‌های زیبایی را روی مس، برنج و نقره حک می‌کنند.

البته سفال‌گری یکی از هنرهای اصیل با قدمتی ۱۰ هزار ساله در املش است. سفال‌های املش معمولا بدون لعاب تهیه می‌شوند تا اصالت آن‌ها حفظ شود. اما در ساخت گمج که نوعی قابلمه سنتی است، لعاب سبز رنگی استفاده می‌شود که سازگار با طبیعت سبز گیلان است؛ انواع کوزه، گلدان و ظروف سنتی سفالی را می‌توانید به عنوان سوغات و صنایع دستی املش برای عزیزان‌تان خریداری کنید.

سوغات خوراکی املش، تجربه‌ای فراموش نشدنی از طعم‌های ناب طبیعت را به ارمغان می‌آورد که فندق معروفترین آن است ضمن اینکه گل گاوزبان املش با خواص درمانی فراوان، یکی از محبوب‌ترین گیاهان دارویی این منطقه است، همچنین عسل کوهی املش با طعم و عطر بی‌نظیر، از بهترین عسل‌های طبیعی کشور است.

این در حالی است که چای املش با عطر و طعم دلنشین، از بهترین چای‌های ایرانی است و محبوبیت زیادی در گیلان دارد و گردشگران نیز مایلند که چای خود را از این شهرستان تهیه کنند؛ ضمن اینکه مرکبات همانند پرتقال، نارنگی و لیمو، به دلیل طعم شیرین و آبدار آن، بسیار محبوب هستند.

بنا به تعاریف استادان گردشگری؛ اکوتوریسم (طبیعت گردی) سفری است مسئولانه به مناطق طبیعی که منجر به حفظ محیط زیست شده و موجب بهبود کیفیت زندگی مردم محلی می‌شود؛ بهتر است طبیعت را درک کنیم و حتی شاید بهتر باشد زیبایی جاده‌های نو را دریابیم؛ به خود و فرزندانمان بیاموزیم درختان کوچک را بشمرند تا دیدن بیاموزند.

مفاهیم گردشگری در دنیای امروز عمق یافته و گیلان با همه گیرایی‌های کم نظیرش برای آنانی که از ذوق سفر سرشارند سفرنامه‌ای است بی انتها؛ لذا ایرنا گیلان تلاش کرده در مجموعه گزارش‌هایی با عنوان «در مسیر باران، آشنایی با جاذبه‌های گیلان» بمناسبت در پیش بودن ۲۷ سپتامبر روز جهانی گردشگری باهدف بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش گردشگری در جامعه جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر این صنعت بر ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان، تنها اشارتی کلی به مقاصدی بارز از شهرستان‌های استان برای علاقه‌مندان به سیاحت‌گردی داشته باشد.